اندیشکده «شفافیت برای ایران»

بدون تردید در کلیه نظام‌های مردم‌سالارانه، مجلس از نقش و جایگاه مهمی برخوردار است. این نهاد به عنوان مهم‌ترین نهاد قانون‌گذاری در کشور، نقش مهمی را در شناسایی مسائل دارای اولویت، و قانون‌گذاری برای حل آن مسائل برخوردار است و به همین دلیل هرگونه ضعف و نقص در اجرای این مهم، می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری برجای گذارد. در کشور ما نیز بی‌تردید این نهاد از جایگاه بلندی برخوردار است و بطور ویژه بدلیل اهمیت مسائلی همچون آرمان رفیع مرجع شدن الگوی حکومتی کشورمان برای سایر کشورها و نیز مسائلی دیگر از جمله فشارهای خارجی و تحریم، ضرورت دقت در ارتقاء و بهینه‌سازی این نهاد مهم جدی‌تر از پیش خودنمایی می‌کند.

پیشتر مطالبی را پیرامون جنبش «مشارکت حکومت باز» و نیز راهنمای بسیار مفید آن تحت عنوان «راهنمای حکومت باز» معرفی کرده بودیم. در آنجا توضیح دادیم که در این جنبش، کشورهای مختلف بصورت رسمی متعهد می‌شوند که برنامه‌های مختلفی را در حوزه داده باز و حکومت باز به مرحله اجرا برسانند و در این باب برنامه زمانی مشخصی را نیز ارائه نمایند. اخیرا «همکاری حکومت باز»، تعهدات کشورهای 65 گانه (تاکنون) را در قالب نمودارهایی گرافیکی ارائه و عرضه نموده است تا بدین ترتیب تعهدات را مشخص‌تر، شفاف‌تر و قابل پیگیری‌تر نماید.

در این سایت عمده تلاش ما بر ترویج مطالب عمومی، اصلی و محوری در حوزه‌های مرتبط با شفافیت و داده باز (یا داده حکومتی باز) بوده است. لذا در حال حاضر قصد جدی بر بخرج دادن دقت‌های زیاد علمی، مفهومی و فلسفی پیرامون این مباحث نداشته‌ایم. با این حال در این مرحله به نظر می‌رسد وقت آن رسیده کمی این دو حوزه را از یکدیگر متمایز کنیم.

بنیاد دانش باز (Open Knowledge Foundation) سندی را منتشر کرده است و در آن مباحثی عمومی پیرامون داده باز، همچون چیستی داده باز و چرایی آن، انواع داده باز، مباحث فنی حول آن مورد بحث قرار گرفته است. این سند، مطالبی مختصر و مفید را تنظیم کرده است و این منظر حائز اهمیت مضاعف است.

«دانش باز» (Open Knowledge) (وبسایت) شبکه‌ای غیرانتفاعی است از افرادی که به مباحث حول شفافیت و باز بودن علاقه‌مندند، از آن دفاع کرده و با استفاده از فناوری و برگزاری دوره‌های آموزشی (صفحه برنامه‌های آموزشی) تلاش می‌کنند داده داده‌ها را آشکار کرده و مردم را در راستای تولید و به اشتراک‌گذاری دانش توانمند می‌سازند (صفحه درباره ما).

سخنگوی قوه قضائیه (27 بهمن 1393): "در خصوص موضوع انتخابات مجلس و ریاست جمهوری باید بگویم معلوم نیست برخی از این هزینه‌ها چگونه توسط نامزدها فراهم می‌شود در واقع هزینه تبلیغات خود را به چه شکل تهیه می‌کنند چرا که برخی تبلیغات هزینه بسیار به دنبال دارد. که این خود منشأ فساد می‌شود. ... در طول چندین سال از گذشت انقلاب به بعد ما شاهد هزینه‌های بسیار در خصوص تبلیغات انتخابات بودیم که هر روز این میزان هزینه افزایش یافته است. باید ببینیم این پول‌ها را از کجا می‌آورند که اکنون در تشخیص مصلحت نظام موضوع تبلیغات انتخابات مطرح است. باید این موضوعات رسیدگی شود."

آقای دکتر ثنائی در 6 بهمن 1393 ارائه‌ای را با موضوع عمومی آشنایی با شفافیت و حکمرانی باز برگزار نمودند که ضبط و مستند گشته که در اینجا با جداسازی مطالب در بخش‌های موضوعی مختلف، تقدیم می‌گردد. مشاهده این مباحث برای افرادی که علاقه‌مند آشنایی با این حوزه‌ها هستند بسیار ضروری و مفید می‌باشد.

گزارش جهانی فساد (Global Corruption Report) یکی از اسناد منتشر شونده توسط سازمان شفافیت بین‌الملل است که بهترین تجارب حرکت‌های مقابله با فساد، در یک موضوع مشخص را در دل خود جای می‌دهد. این گزارش‌ها آخرین تحقیقات کمی و کیفی انجام شده بر این مسائل را آشکار کرده، دانش تجارب موجود و نیز ابزارهای نوآورانه بکارگرفته شده را گردآوری می‌کند. بدین ترتیب این گزارش‌ها پویایی‌های فساد را نمایان کرده و راه‌کارهای عملی و اثبات شده برای اتقاء حکمرانی و پاسخگویی را ارائه می‌نماید.

در سال 2014، 8 قانون توسط کنگره و 12 قانون در دو مجلس نمایندگان و سنای آمریکا طرح شد که به نوعی به حوزه شفافیت مرتبط هستند. در ادامه لیستی از این قوانین به همراه توضیح مختصری پیرامون آنها ذکر می‌گردد.

سند دسترسی به اطلاعات و شفافیت در قوه قضائیه با بررسی برترین تجارب آمریکای لاتین در حوزه دسترسی به اطلاعات و شفافیت قوه قضائیه، پیشنهاداتی عملی را در این زمینه ارائه می‌نماید.

در سند قرارداد باز تلاش شده تا تجارب و ابزارهای مفیدی برای ایجاد شفافیت در فرایندهای پیمانکاری و مقاطعه‌نویسی به صورت منسجم ارائه گردد.

از جمله قوانین بسیار پر اهمیت ناظر به شفافیت در کشورمان، دو قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» (مصوب بهمن 1388) و نیز قانون «بهبود مستمر محیط کسب و کار» (مصوب اسفند 1390) می‌باشد که حقیقتاً از ظرفیت فراوانی برای تحقق شفافیت در کشور برخوردارند، اتفاقاتی که تحولات بزرگی را در کشور در پی خواهد داشت. رئیس جمهور محترم نیز در این رابطه، وعده‌هایی ارائه کرده‌اند.

در این پست، تعدادی از گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس با موضوع شفافیت و سایر موضوعات مرتبط با شفافیت جمع‌آوری شده است که در ادامه در دسترس می‌باشد.