متن پیش‌رو، پیش‌نویس اولیه‌ای برای سیاست‌ داده‌باز در شهرداری‌های کشور می‌باشد. در این سند به ابعاد مختلف یک سیاست از استقرار پورتال تا فرآوری آن توجه شده و به تبیین آن‌ها می‌پردازد.

نوع محتوا ایده‌ها و پیشنهادات
موضوع داده باز
بخش شهرداری و حکومت‌های محلی
جغرافیا ایران
منتشر کننده شفافیت برای ایران

1. استقرار پورتال داده شهری

  1. استقرار پورتال داده شهری[1] مبتنی بر یکی از پلتفرم‌های متن باز پورتال داده[2]
    1. نشانی پیشنهادی برای پورتال داده باز شهری در تهران : data.{tehran}.ir
  2. انتقال اطلاعات موجود در سامانه‌های مرتبط با شهرداری و انتشار آن‌ها در پورتال داده باز شهری[3]
    1. لازم است بخش‌هایی از وب‌سایت‌های سازمان‌ها و نهادها که پیش از این داده منتشر می‌شده، مخاطب را به پورتال داده شهرداری هدایت کند.
  3. از بین داده‌های موجود در شهرداری، مواردی که کمترین حساسیت نسبت به آن وجود دارد منتشر شود.
    1. در اولین فاز از انتشار اطلاعات، نیازی به الف) استانداردسازی اطلاعات و ب) کامل و بدون خطا بودن اطلاعات نیست. این تصمیم، باید به اطلاع مخاطب نیز برسد.
  4. فهرست داده‌های موجود در شهرداری برای کمک به اولویت‌بندی و نیز ترویج مطالبه‌گری عمومی در انتشار داده‌ها منتشر شود.

2. تشکیل استقرار کمیته‌‌‌ی عالی داده‌ی باز در شهرداری

  1. از آنجایی که حسن انجام سیاست داده‌ی باز شهری، وابسته به ارتقاء چنین سیاستی به سطح عالی شهرداری می‌باشد، پیشنهاد می‌شود سازمان فاوا تلاش نماید تا کمیته‌ی عالی داده‌ی باز در سطح شهرداری، و با اهداف زیر تشکیل شود:
    1. برنامه‌ریزی، پیگیری و نظارت بر حسن اجرای سیاست داده‌ی باز شهری؛
    2. تهیه و اعلام عمومی برنامه‌های اقدام سازمان‌ها، معاونت‌ها و نهادهای وابسته‌ی به شهرداری برای باز کردن داده‌ها (با همکاری هر نهاد و سازمان) و نظارت بر حسن انجام آنها
    3. اطلاع‌رسانی عمومی وضعیت باز شدن داده‌ها به تفکیک موضوع یا به تفکیک نهاد[4]
    4. راهبری انجام سایر فعالیت‌های ترویجی، آموزشی نسبت به داده‌ها و نیز برگزاری مسابقات

3. تدوین سیاست و برنامه اجرایی داده‌ی باز شهرداری

  1. شهرداری باید سیاست داده‌ی خود را برای یک دوره‌ی یکساله تدوین و اعلام عمومی کند.
  2. لازم است در استانداردهای و دستورالعمل‌های پورتال‌های شهرداری تصریح شود که از این پس، تنها محل انتشار هرگونه داده‌ای، پورتال داده‌ی شهرداری است.
  3. پیشنهاد می‌شود شهرداری در ضمن حضور در سامانه‌ی انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات[5]، پاسخگوی درخواست‌های مخاطبین باشد. همچنین داده‌هایی که در این سامانه قرار می‌گیرد را همراه با ذکر مسیر باز شدن داده، در پورتال داده منتشر نماید.
  4. شهرداری می‌بایست در ابتدا وضعیت مطلوب خود در داده باز را مشخص کند. بدین منظور لازم است‌ فهرست کلیه‌ی داده‌هایی که در شهرداری موجود است، تهیه و وضعیت و آمادگی انتشار آنها ارزیابی شود.
  5. شهرداری باید چشم‌انداز خود برای باز کردن داده‌ها تا پایان دوره‌ی مدیریت شهری فعلی را به صورت سنجش‌‌پذیر مشخص و اعلام عمومی کند.[6]

4. تدوین اجازه‌نامه و استاندارد داده

  1. سازمان فاوا اجازه‌نامه[7] استفاده‌ از داده‌های باز شهرداری را تدوین و به صورت عمومی منتشر نماید.
  2. سازمان فاوا استانداردهای انتشار داده[8] را برای شهرداری تدوین نماید.
  3. سازمان فاوا سیاست‌های حفاظت از حریم خصوصی شهروندان در انتشار داده‌ها را تدوین و به صورت عمومی منتشر نماید.
  4. سازمان فاوا سیاست‌های سلب مسئولیت استفاده‌ی عمومی از داده را تدوین و منتشر نماید.
  5. سازمان فاوا باید بر اساس بازخوردهای دریافتی در بازه کوتاه‌مدتی بعد از انتشار موارد بالا، نسبت به ارتقا و رفع مشکلات آن‌ها (اجازه‌نامه‌ها و استاندارد تدوین شده اقدام نماید.

5. فرآوری داده

  1. برگزاری مسابقات از سوی شهرداری مبتنی بر داده‌های شهری مندرج در پورتال داده‌های باز شهری، لااقل در محورهای زیر[9]:
    1. مسابقه‌ی شناسایی آسیب‌های داده
    2. مسابقه‌ی استخراج بهترین تحلیل‌ها از این داده‌ها
    3. مسابقه‌ی بصری‌سازی داده‌ها (و انتشار موارد منتخب در پورتال داده)
    4. مسابقه‌ی تولید اپلیکیشن مبتنی بر این داده‌ها (و یا با ترکیب آنها با سایر داده‌های موجود یا تولید شونده)
    5. مسابقه‌ی ایده‌های گردآوری داده‌های شهری با روش‌های خلاقانه

6. انجام پژوهش‌های پشتیبان

  1. شهرداری پژوهش‌های پشتیبان را [حداقل] در محورهای زیر انجام دهد:
    1. چالش‌ها و موانع توسعه‌ی داده‌ی باز شهری
    2. ریسک‌ها و خطرات توسعه‌ی داده‌ی باز شهری
    3. مؤلفه‌های چارچوب سیاست داده‌ی حکومتی باز
    4. شناسایی و تحلیل تجربیات موفق بین‌المللی داده‌ی باز شهری
    5. شناسایی و معرفی پورتال‌های بین‌المللی داده‌ی باز شهری

7. پیشنهادات تکمیلی

  1. پیشنهاد می‌شود سازوکاری خبری (شامل سایت، کانال اطلاع‌رسانی، بسته‌های خبری رسانه‌ای) برای اطلاع‌رسانی اقدامات انجام شده تشکیل شود. پیوست رسانه‌ای در جلب مشارکت عمومی، استفاده‌پذیری و ماندگاری اقدامات در دوره مدیریت شهری بعدی نقش بسزایی دارد.
  2. مفید است یکی از بخش‌های پورتال داده، تجربیات بین‌المللی در اثرات استفاده از داده باز و آموزش‌هایی پیرامون استفاده از داده در راستای ارتقای سواد داده درج شود.
  3. پورتال داده می‌بایست بستر دریافت داده‌های استاندارد شده‌ی مرتبط با شهرداری از شهروندان هم باشد. البته الزامی ندارد که این داده‌ها با تایید شهرداری منتشر شود، بلکه می‌تواند در قالب یک data community در بین کاربران به اشتراک گذاشته شود. همچنین این بستر می‌تواند میزبان داده‌های جدیدی که شهروندان می‌‌آفرینند نیز باشد. (از طریق data enrichment به عنوان نمونه)[10]
  4. پیشنهاد می‌شود در راستای افزایش مشارکت شهروندان و بهره‌مندی از نظر نخبگان و کارشناسان، متن سیاست‌ها، برنامه‌های اقدام، اجازه‌نامه‌ها و استاندارد داده به بحث و بررسی عمومی گذاشته شود.
  5. پیشنهاد می‌شود سازمان فاوا تلاش کند شهرداری یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد مدیران و سازمان‌های مختلف را، توجه به باز کردن داده‌ها، مبتنی بر ارزیابی‌های سازمانی توأم با گزارش‌های مردمی قرار دهد.
  6. استقرار و توسعه‌ی یک کتابخانه از مقالات و منابع علمی برگزیده در حوزه‌ی داده‌ی باز
  7. امضای تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی در راستای انتشار داده‌ی باز[11]، مشارکت در کنفرانس‌ها و برنامه‌های بین‌المللی[12] در این حوزه.

منابع

  1. Data Portal 
  2. برای نمونه ببینید: https://ckan.org یا https://getdkan.org
  3. از جمله‌ ویژگی‌‌های پورتال‌های توسعه‌ داده شده برای انتشار داده عبارتند از : قابلیت میزبانی از انواع داده‌ها مثل داده‌های عددی تا داده‌های مکانی و GIS؛ ارائه بسترهای فراخوانی و استفاده از داده مثل API؛ امکانات مدیریت، ترکیب و دانلود داده‌ها مبتنی بر نیاز کاربر؛ ارائه‌ی ابزارهای تصویرسازی داده؛ امکان درج metadata برای داده‌ها؛ امکان درج اطلاعات و مطالب تکمیلی پیرامون datasetهای درج شده در پورتال داده؛ امکانات تخصصی جستجو و دستیابی به داده‌(ها)ی مورد نیاز؛ امکان ارتقای داده‌ها از open data به linked open data؛ امکان تعریف کاربران مختلف سمت مدیر و سمت کاربر برای دسترسی به داده‌ها با سطوح دسترسی مختلف در سطح دیتاست‌ها؛ متن باز بودن پورتال‌‌ها و امکان استفاده از ظرفیت جامعه‌ی برنامه‌نویسان کشور برای توسعه امکانات و ابزارها؛ 
  4. برای مثال، در بستری مانند https://index.okfn.org/place که امکان پیاده‌سازی آن در سطح شهر به تفکیک موضوع یا به تفکیک نهاد وجود دارد. 
  5. http://foia.iran.gov.ir/web/guest/home 
  6. یعنی مشخص کند بر اساس نقشه‌ی داده‌های شهرداری، چه تعداد از دیتاست‌ها باز شده و چه تعداد باز نشده است، در پایان مدیریت شهری فعلی قرار است چه تعدادش باز شده باشد. بی‌تردید باز کردن داده‌ها با مقاومت‌های مختلفی از جنس قانونی و سازمانی و مشکلاتی فنی مواجه خواهد بود. 
  7. license 
  8. شامل واژه‌نامه داده هم می‌شود. 
  9. اطلاع‌رسانی و جلب مشارکت گسترده برای آگاهی از وجود داده‌ها، بهره‌مندی گسترده از آنها، و ایجاد اقتصاد و اکوسیستم داده‌ی باز، از جمله‌ی الزامات داده‌ی حکومتی باز است. در این راستا، برگزاری مسابقات مبتنی بر داده‌های منتشر شده، از جمله‌ی بهترین اقدامات در راستای وصول به آن اهداف می‌باشد. 
  10. این رویکرد می‌تواند همراه با سازوکار جایزه و پاداش برای تشویق کاربران باشد. 
  11. for example، Open Data Charter https://opendatacharter.net & Open Government Partnership https://www.opengovpartnership.org & World Council on City Data http://www.dataforcities.org 
  12. for example، International Open Data Conference https://www.opendatacon.org & https://www.opencon2018.org